Sống chung như vợ chồng và có con dường như trở thành trào lưu trong xã hội hiện đại ngày nay. Rất nhiều người nổi tiếng cũng áp dụng hình thức này như một cách để giảm bớt sự ràng buộc của hôn nhân như ca sĩ Hòa Minzy, ca sĩ Hồ Ngọc Hà,….. Vậy câu hỏi đặt ra rằng, chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn thì có vi phạm quy định pháp luật không?
Khái niệm chung sống như vợ chồng
Theo khoản 7, điều 3, Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định “Chung sống như vợ chồng là việc nam, nữ tổ chức cuộc sống chung và coi nhau là vợ chồng.”
Tại khoản b, điều 2, Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP cũng định nghĩa nam, nữ chung được xác định là chung sống với nhau như vợ chồng có đủ điều kiện kết hôn và thuộc một trong các trường hợp sau:
- Có tổ chức lễ cưới khi về chung sống với nhau;
- Việc họ về chung sống với nhau được gia đình (một bên hoặc cả hai bên) chấp nhận;
- Việc họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến;
- Họ thực sự có chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình.
Tuy nhiên, tại thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP cũng đưa ra 03 thời điểm để xác định tính pháp lý của việc nam, nữ sống chung với nhau như vợ chồng:
- Nam nữ chung sống như vợ chồng không kết hôn trước ngày 03/01/1987: Theo khoản 2 Điều 44 Nghị định số 23/2015/NĐ-CP, quan hệ hôn nhân của trường hợp này được công nhận kể từ ngày các bên xác lập quan hệ chung sống với nhau như vợ chồng. Khi đó, nam nữ được khuyến khích và tạo điều kiện đăng ký kết hôn.
- Nam và nữ chung sống như vợ chồng không kết hôn từ ngày 03/01/1987 đến trước ngày 01/01/2001. Nam nữ sống chung với nhau trong trường hợp này mà đủ điều kiện kết hôn nhưng chưa đăng ký kết hôn và đang chung sống với nhau như vợ chồng thì họ phải có nghĩa vụ đăng ký kết hôn kể từ ngày 01/01/2001 đến hết ngày 01/01/2003 (theo điểm b khoản 3 Nghị quyết số 35 của Quốc hội).
- Sau ngày 01/01/2003 nếu nam nữ chưa đăng ký kết hôn thì không được công nhận là vợ chồng.
Như vậy, nếu hiện nay nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn sẽ không được coi là vợ chồng.
Không đăng ký kết hôn mà chung sống như vợ chồng và có con thì có vi phạm pháp luật hay không
Hiện nay, pháp luật Hôn nhân và gia đình không cấm việc nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn, song trong một số trường hợp, việc nam, nữ chung sống với nhau sẽ bị cấm.
Cụ thể, theo Điều 59, nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với các hành vi sau:
“a) Đang có vợ hoặc đang có chồng mà kết hôn với người khác, chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà kết hôn với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ;
- b) Đang có vợ hoặc đang có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác;
- c) Chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ;
- d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng”
Đối với trường hợp 02 trường hợp: “Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ hoặc giữa những người có họ trong phạm vi ba đời;” hoặc “Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi” thì sẽ bị phạt từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.
Tóm lại, hành vi chung sống như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn không phải là hành vi trái pháp luật ngoại trừ một số trường hợp nhất định. Tuy nhiên, việc chung sống mà không đăng ký kết hôn sẽ đem lại một số rủi ro nhất định về tài sản, con chung, do đó, khi nam, nữ có ý định chung sống như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn cần xem xét, đánh giá kỹ lưỡng.
